Giriş
02.07.2024 tarihli ve 32590 sayılı Resmi Gazete’de 7518 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu’nda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun (“Kanun”) yayımlanmıştır. Basında ve kamuoyunda Kripto Varlık Yasası olarak bilinen işbu Kanun ile kripto varlıklar yasal bir zemine kavuşturulmuş olup, bu yazımızda getirilen düzenlemeler inceleme altına alınmıştır.
- Kripto varlıklara ilişkin yeni kavram ve tanımlamalar getirilmiştir:
Kanun ile getirilen düzenlemeler arasında öncelikle kripto varlık ve bunlara ilişkin yeni kavram ve tanımlamalar getirilmiştir. Buna göre,
- Kripto varlık, dağıtık defter teknolojisi veya benzer bir teknoloji kullanılarak elektronik olarak oluşturulup saklanabilen, dijital ağlar üzerinden dağıtımı yapılan ve değer veya hak ifade edebilen gayri maddi varlıklar,
- Cüzdan, kripto varlıkların transfer edilebilmesini ve bu varlıkların ya da bu varlıklara ilişkin özel ve açık anahtarların çevrim içi veya çevrim dışı olarak depolanmasını sağlayan yazılım, donanım, sistem ya da uygulamalar,
- Kripto varlık hizmet sağlayıcı, platformları, kripto varlık saklama hizmeti sağlayan kuruluşları ve bu Kanun’a dayanılarak yapılacak düzenlemelerde kripto varlıkların ilk satış ya da dağıtımı dâhil olmak üzere kripto varlıklarla ilgili olarak hizmet sağlamak üzere belirlenmiş diğer kuruluşlar,
- Kripto varlık saklama hizmeti, platform müşterilerinin kripto varlıklarının veya bu varlıklara ilişkin cüzdandan transfer hakkı sağlayan özel anahtarların saklanmasını, yönetimini veya Kurulca belirlenecek diğer saklama hizmetleri,
- Platform, kripto varlık alım satım, ilk satış ya da dağıtım, takas, transfer, bunların gerektirdiği saklama ve belirlenebilecek diğer işlemlerin bir veya daha fazlasının gerçekleştirildiği kuruluşlar
olarak tanımlanmış bulunmaktadır.
- Sermaye piyasası araçları, kripto varlık olarak ihraç edilebilecek:
Sermaye Piyasası Kanunu’nun (“SerPK”) 13. maddesi uyarınca sermaye piyasası araçlarının senede bağlanmaksızın kayden ihracı esastır ve kaydi sermaye piyasası araçlarına ilişkin hakların Merkezi Kayıt Kuruluşu nezdinde izlenmektedir. Kanun ile getirilen düzenleme ile Kurul’un yetki ve izniyle sermaye piyasası araçları Merkezi Kayıt Kuruluşu sistemine dahil olmadan kripto varlık olarak ihraç edilebilecektir.
- Kripto varlık hizmet sağlayıcıların kurulabilmesi ve faaliyete başlaması Kurul’un izni ile mümkün olacaktır:
Yapılan düzenlemeler ile kripto varlık hizmet sağlayıcıların kurulabilmesi ve faaliyete başlaması için Sermaye Piyasası Kurulundan izin almaları gerekmektedir.
Sermaye Piyasası Kurulu, kripto varlık hizmet sağlayıcıların kuruluşlarına ve faaliyete başlamalarına, ortaklarına, yöneticilerine, personeline, organizasyonuna, sermayelerine ve sermaye yeterliliğine, yükümlülüklerine, bilgi sistemleri ve teknolojik altyapılarına, pay devirlerine, yapabilecekleri faaliyetlere, faaliyetlerinin geçici veya sürekli olarak durdurulmasına ilişkin esaslar ile faaliyetleri sırasında uymaları gereken diğer ilke ve esasları belirleyecektir.
Bunun yanı sıra, kripto varlık hizmet sağlayıcıları, sistemlerinin güvenli bir şekilde yönetilebilmesi için gerekli düzenlemeleri yapmak, önlemleri almak ve gerekli iç kontrol birim ve sistemlerini oluşturmakla yükümlü kılınmış; kripto varlık hizmet sağlayıcıların kuruluşlarına ve/veya faaliyete başlamalarına Kurulca izin verilebilmesi için ise bilgi sistemleri ve teknolojik altyapıları konularında TÜBİTAK’ın belirleyeceği kriterlere uygun bulunması hüküm altına alınmıştır.
- Kripto varlık hizmet sağlayıcısı ortağı ve yönetim kurulu üyesi olabilmek için sıkı şartlar getirilmiştir:
Kanun ile kripto varlık hizmet sağlayıcısı ortaklarına, yönetim kurulu üyelerine ve yönetim kurulu üyesi olmaksızın kripto varlık hizmet sağlayıcıyı temsile yetkili kişiler ilişkin kişilere birtakım şartlar getirilmiş olup bunlardan bazılarına aşağıda yer vermekteyiz:
- Müflis olmaması, haklarında konkordato ilan edilmemiş olması, uzlaşma suretiyle yeniden yapılandırma başvurusunun tasdik edilmiş olmaması ya da hakkında iflasın ertelenmesi kararı verilmiş olmaması
- Basit veya nitelikli zimmet, zimmet, irtikâp, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, güveni kötüye kullanma, dolanlı iflas gibi yüz kızartıcı suçlar gibi belirtilen suçlardan kesinleşmiş mahkumiyetlerinin bulunmaması
- Gerekli mali güç ve işin gerektirdiği dürüstlük ve itibara sahip bulunması
- Ortaklık yapısının şeffaf ve açık olması
Bu düzenleme ile platformların ortaklarına ve yönetim kurulu üyelerine ilişkin olarak diğer sermaye piyasası kurumlarıyla benzer şekilde birtakım asgari şartlar getirilerek gerekli mali güç ve işin gerektirdiği dürüstlük ve itibarın sağlanması amaçlanmıştır.
- Kripto varlık hizmet sağlayıcıları ile müşteriler arasındaki sözleşmeler müşteri kimliğinin doğrulanmasına imkân verecek yöntemler yoluyla kurulabilecektir:
Kanun ile getirilen düzenleme neticesinde kripto varlık hizmet sağlayıcıları ile müşteriler arasında imzalanan sözleşmelerin, yazılı şekilde veya uzaktan iletişim araçlarının kullanılması suretiyle mesafeli olsun veya olmasın Kurulun yazılı şeklin yerine geçebileceğini belirlediği ve bir bilişim veya elektronik haberleşme cihazı üzerinden gerçekleştirilecek ve müşteri kimliğinin doğrulanmasına imkân verecek yöntemler yoluyla kurulabilecektir.
Düzenlemenin devamında bu sözleşmelerin kapsamı, sona ermesi veya fesih gibi bir sözleşmede olması gereken asgari unsurlara ilişkin belirlemelerin Kurul tarafından yapabileceği yer almaktadır. Dikkat çeken bir diğer husus ise kripto varlık hizmet sağlayıcıların müşterilerine karşı sorumluluğunu ortadan kaldıran veya sınırlandıran her türlü sözleşme hükmünün geçersiz sayılacağıdır.
- Platformlarca kendi nezdinde işlem görecek veya ilk satış ya da dağıtımı yapılacak kripto varlıkların belirlenmesine ve bunların işlem görmesinin sonlandırılmasına ilişkin yazılı listeleme prosedürü oluşturulması zorunlu olacaktır:
Kanun ile platformlara kendi nezdinde işlem görecek kripto varlıkların belirlenmesine ve bunların işlem görmesinin sonlandırılmasına ilişkin yazılı listeleme prosedürü oluşturulması zorunluluğu getirilmiş bulunmaktadır.
- Platformlarda gerçekleştirilen makul ve ekonomik bir gerekçeyle açıklanamayan; güven, açıklık ve istikrarı bozacak nitelikteki eylem ve işlemler hakkında idari para cezası uygulanacaktır:
Kurulca yurt dışı piyasalarda yaygın olarak işlem gördüğü değerlendirilen ve fiyatı yurt dışı piyasalarda da oluşan kripto varlıklara ilişkin işlemler hariç olmak üzere, platformlarda gerçekleştirilen makul ve ekonomik bir gerekçeyle açıklanamayan ve platform nezdindeki işlemlerin güven, açıklık ve istikrar içinde çalışmasını bozacak nitelikteki eylem ve işlemlere ilişkin olarak 20.000,00 Türk Lirası’ndan 500.000,00 Türk Lirası’na kadar idari para cezası uygulanabilecektir.
- Kripto varlık hizmet sağlayıcıları tarafından transferlerin gerçekleştiği cüzdan ve hesaplara ilişkin kayıt tutulması zorunlu olacaktır:
Kanun ile müşterilerin kripto varlık transferlerinin gerçekleştirildiği cüzdanlara ve fon transferlerinin gerçekleştirildiği hesaplara ilişkin kayıtların kripto varlık hizmet sağlayıcıları tarafından güvenli, erişilebilir ve takip edilebilir şekilde tutulması ve bu kayıtların bütünlüğünün, doğruluğunun ve gizliliğinin sağlanması zorunluluğu getirilmiştir. Bu düzenleme ile platform nezdindeki hareketler bakımından uluslararası ilkelere uygun şekilde şeffaflık sağlanması amaçlanmaktadır.
- Kripto varlık hizmet sağlayıcıların borçları nedeniyle müşterilerin nakit ve kripto varlıkları haczedilemeyecek, rehnedilemeyecek ve üzerlerine ihtiyati tedbir konulamayacaktır:
Yapılan düzenlemeler ile müşterilere ait nakit ve kripto varlıklar, kripto varlık hizmet sağlayıcıların mal varlığından ayrı olduğu ve kayıtların da bu hükme uygun olarak tutulacağı belirtilerek müşterilerin her ne suretle olursa olsun kripto varlık hizmet sağlayıcıları nezdinde bulunan nakit ve kripto varlıklarının, kripto varlık hizmet sağlayıcılarının borçları nedeniyle haczedilemeyecek, rehnedilemeyecek, iflas masasına dahil edilemeyecek ve üzerlerine ihtiyati tedbir konulamayacaktır.
- Kripto varlık hizmet sağlayıcıların hukuka aykırı faaliyet ve işlemlerine Kurul tarafından tedbirler uygulanacaktır:
Kanun ile kripto varlık hizmet sağlayıcıların hukuka aykırı faaliyet ve işlemlerinde uygulanacak tedbirlerin SerPK’nın 96. madde hükümlerinin uygulanacağı düzenlenmiştir. Buna göre ilgililerden aykırılıkların Kurulca belirlenen bir sürede giderilmesi ve kanuna, işletme amaç ve ilkelerine uygunluğun sağlanması istenebilecek; bunun yanında Kurul, doğrudan bu kurumların faaliyetlerinin kapsamını sınırlandırabilecek veya geçici olarak durdurabilecek ve hatta tamamen veya belirli sermaye piyasası faaliyetleri itibarıyla yetkilerini iptal edebilecektir.
Kanun ile ayrıca izinsiz kripto varlık hizmet sağlayıcılığı faaliyetinde uygulanacak tedbirler için de SerPK’nın 99. maddesinin; izinsiz kripto varlık hizmet sağlayıcılığı faaliyetinde bulunanların ilan, reklam ve açıklamaları ile her türlü ticari iletişimlerine ilişkin olarak 100. maddesinin birinci fıkrası hükümlerinin uygulanacağı hüküm altına alınmıştır.
- Yurt dışında yerleşik platformlar tarafından Türkiye’de yerleşik kişilere yönelik faaliyette bulunulması, Kurulca yapılacak düzenlemeler kapsamında kripto varlıklara ilişkin yasaklanmış bir faaliyetin Türkiye’de yerleşik kişilere sunulması izinsiz kripto varlık hizmet sağlayıcılığı olarak kabul edilmiştir:
Yurt dışında yerleşik platformlar tarafından Türkiye’de iş yeri açılması, Türkçe internet sitesi oluşturulması, sunulan kripto varlık hizmetlerine ilişkin olarak doğrudan ve/veya Türkiye’de yerleşik kişi ya da kurumlar aracılığıyla tanıtım ve pazarlama faaliyetlerinde bulunulması durumlarından herhangi birinin varlığı halinde faaliyetlerin Türkiye’de yerleşik kişilere yönelik olduğu düzenleme altına alınmıştır.
Bu platformlar tarafından Türkiye’de yerleşik kişilere yönelik faaliyette bulunulması, Kurulca yapılacak düzenlemeler kapsamında kripto varlıklara ilişkin yasaklanmış bir faaliyetin Türkiye’de yerleşik kişilere sunulması ise izinsiz kripto varlık hizmet sağlayıcılığı olarak kabul edilmiştir.
- Sermaye Piyasası Kurulu bazı hallerde internet aracılığıyla yapılan yayınlarla ilgili olarak içeriğin çıkarılmasına ve/veya erişimin engellenmesine karar vermeye yetkili olacaktır:
(a) Kurulca belirlenen esaslara ya da yasaklara aykırı olarak internet üzerinden ilan, reklam ve duyuru yapıldığına ilişkin bilgi edinilmesi,
- b) Kurulca belirlenen esaslara aykırı olarak kripto varlıklara yönelik yatırım danışmanlığı ve/veya portföy yöneticiliği yapıldığına ilişkin bilgi edinilmesi,
- c) İzin alınmaksızın kripto varlık hizmet sağlayıcılığı faaliyetinin internet aracılığıyla yapıldığının Kurulca tespit edilmesi,
halinde Kurul, internet aracılığıyla yapılan yayınlarla ilgili olarak içeriğin çıkarılmasına ve/veya erişimin engellenmesine karar verebilecektir.
Bunun yanında, Kurulca belirlenen esaslara aykırı olarak internet dışındaki mecralardan ilan, reklam ve duyuru yapıldığının tespiti halinde, sorumluların ilgili mevzuat uyarınca ilan ve reklamları durdurulabilecek, kanuna aykırı belgeleriyle, ilan ve reklamları toplatılabilecektir.
- Bağımsız denetçiler tarafından kripto varlık hizmet sağlayıcıların mali denetimi yapılacaktır:
Kanun ile kripto varlık hizmet sağlayıcılarının mali denetimi ve bilgi sistemleri bağımsız denetimi Kurulca ilan edilen listede yer alan bağımsız denetim kuruluşlarınca yapılacağı düzenlenmiş bulunmaktadır. Bu düzenleme kripto varlık hizmet sağlayıcılara ilişkin gerçekleştirilecek denetim faaliyetlerinin esaslarını belirlenmesi hususunda Sermaye Piyasası Kurulu’na yetki tanınmıştır.
- Kripto varlık hizmet sağlayıcılarının hukuka aykırı faaliyetleri neticesinde yükümlülüklerini yerine getirememeleri halinde sorumlu olacaklardır:
Kripto varlık hizmet sağlayıcılarının hukuka aykırı faaliyetleri ile nakit ödeme ve/veya kripto varlık teslim yükümlülüklerini yerine getirememesinden kaynaklanan zararlardan kripto varlık hizmet sağlayıcıları sorumlu olacaktır.
Zararın kripto varlık hizmet sağlayıcılarından tazmin edilememesi veya edilemeyeceğinin açıkça belli olması halinde; kripto varlık hizmet sağlayıcı mensupları kusurlarına ve durumun gereklerine göre zararlar kendilerine yükletilebildiği ölçüde sorumlu olmaları gündeme gelecektir.
- Kripto varlık hizmet sağlayıcıların tehlike sorumluluğu kapsamında sorumlu oldukları kabul edilmiştir:
Kanun ile kripto varlık hizmet sağlayıcılarının bilişim sistemlerinin işletilmesi, her türlü siber saldırı, bilgi güvenliği ihlalleri gibi fiillerden veya personelin her türlü davranışından kaynaklanan kripto varlık kayıplarından 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun 71. maddesinde düzenlenen tehlike sorumluluğu kapsamında sorumlu olacakları düzenlenmiştir.
Kayıpların kripto varlık hizmet sağlayıcılarından tazmin edilememesi veya edilemeyeceğinin açıkça belli olması halinde ise kripto varlık hizmet sağlayıcı mensupları kusurlarına ve durumun gereklerine göre kayıplar kendilerine yükletilebildiği ölçüde sorumlu olacaklardır.
Kripto varlık hizmet sağlayıcıların kusuru olmaksızın sunulan hizmetlerde yaşanan kesintilerden kaynaklanan, geçici bir süre emir iletilememesi ya da işlem/transfer yapılamaması halleri ve benzeri hallerde ortaya çıkan zararların bu düzenlemeler kapsamında değerlendirilmeyeceğini de belirtmeliyiz.
- Müşterilerin mevcut borçları sebebiyle kendilerine ait nakit ve kripto varlıklara ilişkin tedbir, haciz ve benzeri idari ve adli taleplerde bulunulabilecektir:
Kanun ile müşterilere ait nakit ve kripto varlıklara ilişkin tedbir, haciz ve benzeri her türlü idari ve adli talepte bulunulabileceği; yaşanabilecek belirsizlikleri bertaraf etmek amacıyla, bu taleplerin ise münhasıran kripto varlık hizmet sağlayıcıları tarafından yerine getirileceği düzenlenmiş bulunmaktadır.
Kanun’da 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu’nun 78. maddesine vurgu yapılarak nakit ve kripto varlıkların, bilişim sistemleri vasıtasıyla sorgulanması ve elektronik ortamda haczedilebileceği hüküm altına alınmıştır.
- İzinsiz kripto varlık hizmet sağlayıcılığı faaliyetinde bulunanlar hapis ve adli para cezası ile cezalandırılacaktır:
SerPK’ya getirilen 109/A maddesi ile izin almaksızın kripto varlık hizmet sağlayıcı olarak faaliyet yürüttüğü tespit edilen gerçek kişiler ve tüzel kişilerin yetkililerinin 3 yıldan 5 yıla kadar hapis ve 5.000 günden 10.000 güne kadar adli para cezası ile cezalandırılacağı hüküm altına alınmıştır.
Bunun yanında kripto varlık hizmet sağlayıcı görevi nedeniyle kendisine tevdi edilmiş olan veya koruma, saklama ve gözetimiyle yükümlü olduğu para veya para yerine geçen evrak veya senetleri, diğer malları veya kripto varlıkları kendisinin ya da başkasının zimmetine geçiren kripto varlık hizmet sağlayıcı yönetim kurulu başkan ve üyeleri ile diğer mensupları hakkında da hapis ve adli para cezası öngörülmüştür.
- Geçiş Hükümleri
- Kripto varlık hizmet sağlayıcılığı faaliyeti yürütenler, Kanun’un yürürlük tarihi olan 02.07.2024 itibaren 1 ay içinde, Kurulca belirlenecek belgelerle Kurula başvuruda bulunarak, çıkarılacak ikincil düzenlemelerde öngörülecek şartları sağlayarak faaliyet izni almak üzere gerekli başvuruları yapacaklarına veya müşteri hak ve menfaatlerini zarara uğratmadan 3 ay içinde tasfiye kararı alacaklarına ve tasfiye sürecinde yeni müşteri kabul etmeyeceklerine dair bir beyan sunmak zorundadır.
- Kanunun yürürlüğe girdiği 02.07.2024 tarihinden sonra faaliyete başlamak isteyenler, faaliyetlerine başlamadan önce Kurula başvuruda bulunarak ikincil düzenlemelerde öngörülecek şartları sağlayarak faaliyet izni almak üzere gerekli başvuruları yapacaklarını beyan etmelidirler.
- Yurt dışında yerleşik kripto varlık hizmet sağlayıcıları, yerleşik kişilere yönelik faaliyetlerini 02.07.2024 tarihinden itibaren üç ay içinde sonlandırmalıdır.
- Müşterilerin kripto varlıkları nakde veya nakdi kripto varlığa çevirebilmelerine ve kripto varlıkların transferinin gerçekleştirilmesine imkân veren Türkiye’de yerleşik ATM ve benzeri elektronik işlem cihazlarının faaliyetleri 02.07.2024 tarihinden itibaren 3 ay içinde sonlandırılacaktır.
- İkincil düzenlemeler, 02.07.2024 tarihinden itibaren 6 ay içinde yürürlüğe konulacaktır.
19.Yürürlük Tarihi
Yukarıda anılan tüm bu yeni düzenlemeler, 02.07.2024 tarihinde yürürlüğe girmiştir.